Waterseminar 2018.04.17 plenaire zitting

Het waterseminar werd geopend met een inspirerend welkom door burgemeester Ahmed Aboutaleb. Hij merkte daarin op dat, anders dan bijvoorbeeld de energietransitie, water in relatie tot veiligheid in Rotterdam niet werkelijk een issue is. Het is geen 'sexy' onderwerp. Gevolg hiervan is een zekere luiheid ten aanzien van het thema. Daar komt nog bij dat de waterproblematiek complex van aard is. We betalen per jaar € 400,- aan onze dijkgraaf en vervolgens wordt alles wel voor ons opgelost, zo wordt vaak gedacht. Gebeurtenissen als in Wilnis in 2003 laten echter zien dat het tòch nog kan gebeuren. Waterbestendig bouwen blijkt inmiddels al weer enige tijd noodzakelijk. Daarnaast moet de formule 'watermanagement=ruimtelijke ordening' beter indalen bij bestuurders. Water biedt ook kansen voor ons allen. Zo komt bij de moderne teelt van groente en fruit geen aarde meer te pas. Maar ook het voedselprobleem in bijvoorbeeld de Sahel kan door een andere benadering van water worden opgelost. Zo betrekt Libië zijn water uit de woestijn: er wordt, net als voor olie, kilometers diep geboord. De export van technologie van Nederland kan bijdragen tot een oplossing voor dit grote, wereldwijde vraagstuk. Laten wij deze uitdaging met ons allen aangaan.

Na Aboutaleb sprak Henk Ovink over de wereldwijde wateropgaven in zijn hoedanigheid als Special Envoy International Water Affairs for the Kingdom of the Netherlands. Hij stelt dat

de klimaatverandering zo ingewikkeld is en de impact zo groot, dat het alles en iedereen vraagt om wat te doen. Wellicht is het onze grootste opgave ooit. Slecht watermanagement heeft vergaande gevolgen voor kinderen en vrouwen. Goed watermanagement brengt daardoor een enorm ontwikkelingspotentieel met zich mee, water zit in het hart en verbindt. Niet vergeten mag worden dat ca. 90% van alle rampen in de wereld watergerelateerd zijn. Meer dan 2 miljard mensen drinken vervuild water. Dat water wordt verhandeld tegen een prijs die ongeveer vijftig maal hoger is dan water bij ons uit de kraan.

De boodschap die Henk aan de aanwezigen meegeeft is dat wij water weer moeten leren waarderen, zowel in culturele, economische als in maatschappelijke zin, zodat het weer waarde kan toevoegen, anders zijn wij bot gezegd de klos. Water zit in de top drie van grootste risico's zelfs als grootste. NU is het kantelpunt. Wij vinden ons gesteld voor 1. de grootste uitdaging ooit. We moeten daarom 2. de complexiteit van het probleem omarmen en 3. een vrijplaats creëren: de ruimtelijke ordening moet vanuit het perspectief van water worden benaderd. We moeten durven veranderen met een lange termijnaanpak. We moeten daarin 1. transparant 2. accountable te werk gaan en 3. innoveren èn op korte termijn oplossingen zoeken. Twee principes staan daarbij voorop: veiligheid en kwaliteit. Water zit in het hart van onze cultuur, wij denken en dromen water. Door ondernemerschap en samenwerking kunnen wij verder komen.

De derde spreker, Hans Oosters, dijkgraaf en voorzitter van de Unie van Waterschappen, vroeg zich vervolgens hardop af wat specifiek in Nederland gaande is. Wat is goed waterbeheer? Opl. de veranderende omstandigheden altijd één stap voorblijven. Het allerbelangrijkste is de governance. Nederland is op de VN-lijst van meest gevaarlijke landen om te wonen nog altijd nummer twee na Bangla Desh. De omstandigheden veranderen sneller en intensiever dan ooit. Daarom belangrijk dat is het van belang dat Rotary zich nu meer concentreert op water en ook op sanitatie. Nederland ervaart de stijgende zeespiegel als een probleem. Het aantal kubieke meters water die binnen kan komen stijgt nog altijd, perioden van langdurige droogte nemen ook toe. De meest zichtbare verandering is de steeds langere droogte perioden en de intensievere regenval als gevolg van een structureel veranderend weerpatroon. Buien van 60-90 mm moeten kunnen worden opgevangen, het bestaande rioleringssysteem heeft echter een beperkte capaciteit.

Oosters stelde dat we moeten proberen met de natuur mee te werken: zie bijvoorbeeld de 'zandmotor'. Deels preventief, deels samenwerking, daarin is overigens een rol voor Rotary weggelegd. We moeten een ontwikkeling op gang brengen om daktuinen, dakakkers, hemelwaterafvoer af te koppelen, dit is allemaal op micro niveau te realiseren. Centraal daarbij moet staan de uitspraak van Barack Obama: wij zijn de eerste generatie die er mee te maken krijgt, maar ook zijn wij de laatste die er wat aan kan doen. Kwetsbaarheid voor water is 1:1 match met de sociale kaart, zowel in Nederland als elders in de wereld. Iedereen moet weerbaarder worden tegen water. Met de kleine maatregelen kunnen we het verschil maken, ook met meer bewustzijn adaptief het probleem oplossen.

Aan de mitigerende kant geldt dat energie moet worden teruggewonnen uit afvalwater. Tenslotte: de waterschappen willen op korte termijn energie-neutraal worden, zij gebruiken allen tezamen toch een hoeveelheid energie gelijk aan de stad Rotterdam.

Na Oosters was het woord aan Eddy Moors. Hij is rector van het IHE, het Institute for Water Education, dat is opgericht naar aanleiding van de watersnoden in Bangla Desh. Het gaat om het grootste graduate education institute op watergebied. Sinds 1957 heeft het instituut meer dan 15.000 water professionals in 162 landen afgeleverd, op dit moment zijn er 136 Phd's in watergerelateerd onderzoek.

Visie wereld van diverse maar inclusieve en zekere societies waarin mensen hun water managen en milieu op een duurzame manier en waarin iedereen gelijke toegang heeft om hun doelen te bereiem en een leven vrij van armoede en onrechtvaardigheid te leven,

missie: educatief, co-creatie, toegepast onderzoek;

operationeel onder auspicien van UNESCO onder een onafhankelijke raad van toezicht.

De IHE-opleiding bestaat uit: 1. Watermanagement; 2. sanitatie, met de focus op stedelijke gebieden; 3. milieuwetenschap: conservering en verstandig gebruik van natuurlijke bronnen voor de maatschappij; 4.water science & engineering voor kustgebieden, rivierbekkens etc.

Maar heel af en toe is er een Nederlandse student, het overgrote merendeel komt van heinde en verre. De meeste studenten zijn ook ouder dan gebruikelijk. Via het Rotary Scholarship Program zijn sinds 2012 77 scholarships uit 31 landen vergeven om studeren aan het IHE Delft mogelijk te maken. Het totaalbedrag dat hiermee is gemoeid is ca. € 2.500.000,- . Ter afsluiting wijst Moors nog op 7 september 2018 wanneer een afternoon water workshop voor potentiële donoren en Rotarians zal plaatsvinden met aansluitend een netwerk mogelijkheid.

Het seminar werd afgesloten met een bijdrage door Chris Engelsman, de nieuwe voorzitter van het waterplatform van het Rotary district D-1570. Hij gaf een helikopter view van Rotary waterprojecten. Uitgangspunt voor Rotary is het UN Sustainable Development Goal 2015: iedereen heeft toegang tot veilig water binnen een half uur lopen in 2030, de strijd tegen armoede door water als key issue.

Wat moet gebeuren is technisch vrij eenvoudig op te lossen. Het grootste probleem zit in de financiering en in de organisatie. Er is nu wèl genoeg geld voor basic safe WASH, de kosten bedragen slechts een derde van de SD Goals. Kosten zijn €12 miljard, het geld is er, probleem is om het op de goede plaats te krijgen. Sinds 2007 zijn binnen Rotary speciale water & sanitation action groups actief. Meer dan 20.000.000 mensen zijn door Rotary voorzien van water en sanitatie, dit staat gelijk aan bijvoorbeeld de gehele bevolking van Burkina Faso. Rotary treedt op vooral in de lastige gebieden, de impact is daarom relatief groot.

Sinds 2003 doen van de ca. 500 RC clubs in Nederland er 70-90 jaarlijks mee. Zij hebben ca. € 12.000.000 ingezameld.

Een paar voorbeelden van geslaagde projecten zijn WASH voor Nakuru met het project Water4Kenia Hoorn, het WASH & Learn project in Ghana 2013-15 door Simavi, de projecten vor Kenia, Oeganda en Tanzania in de jaren 2016-18 en tenslotte De waterondernemer in Noord-Benin, 2014-2021, met een beoogde realisering 160 water access points (WAP), 600 inwoners per WAP, door 40 waterondernemers en een geschatte investering 2014-21 van € 1.700.000,-.

Wat zijn de clubs in het Rotary District D-1570 van plan? Een inventarisatie heeft een respons van 76% opgeleverd, 66% van de clubs waarvan de gegevens bekend zijn is actief voor water, 34% dus niet, daar ligt de kans. 63% van de clubs gaat door, 3% stopt, 12% gaat zeker meedoen, 8% gaat wellicht meedoen. We gaan dus waarschijnlijk van 66 naar 75% participatie. Engelsman sluit de plenaire sessie af met de dankbare woorden van een dorpshoofd uit Benin: 'Puisque nous prenons l'eau du nouveau WAP, nos enfants sont moins malade. Je vous remercie beaucoup.'