Onze en jullie verhalen

Reg Nelemans | RC Etten-Leur | kledingindustrie

Katoen; materiaal zonder toekomst?

Een katoenen shirt in de zomer, dat is een slim idee, of niet? Sinds 1993 weten we dat er te veel chemicaliën worden gebruikt in de katoenindustrie en er veel te veel water moet worden gebruikt. We spreken over een liter chemicaliën en tienduizend liter water om een kilo katoen te maken. Dus waar is mijn natuurlijk product gebleven en die hoeveelheid water is de consumptie van een volwassen man gedurende acht en een half jaar. Die chemicaliën komen grotendeels terecht in het oppervlaktewater, het drinkwater voor dieren en andere gewassen. Geen leuk idee als je net zo’n shirt hebt gekocht.

Is er in die 31 jaar dan niets gebeurd? Natuurlijk hebben Ngo’s en consumentenorganisaties van zich laten horen en hebben de producenten initiatieven genomen. Organic Cotton, Fair Trade en BCI hebben flinke stappen gezet om tot verbetering te komen. Het probleem is echter heel erg groot. Niet alleen vraagt katoen te veel water en chemicaliën, maar de mensen die in de industrie werken hebben ook geen leefbaar loon. Gemiddeld verdient een katoenboer een dollar per dag, terwijl we bij een leefbaar loon over drie keer zo veel praten.

Amerika speelt een belangrijke rol in de katoenwereld, maar wat wij hier kopen is katoen uit India, Pakistan, Afghanistan, Oezbekistan, Tadzjikistan en China (Xinjiang), daar is niet alles transparant. Katoen trekt nu eenmaal vele beestjes aan die de oogst vernielen, gemodificeerde katoen is met name in India veel toegepast juist om dat te bestrijden, maar het was geen succes leidde zelfs tot meer dan tienduizend zelfmoorden onder katoenboeren omdat hun oogsten mislukten.

BCI heeft met de beste bedoelingen goede richtlijnen aangegeven maar worden die opgevolgd? Het zijn te veel maatregelen op milieu en mens niveau om in een keer op te volgen, ze spreken dan ook over groeiend perspectief en zelflerend vermogen. Het is een goed idee om het ene jaar katoen te zaaien en het jaar daarop andere gewassen, alleen zo zit de structuur meestal niet in elkaar en zijn de risico’s groter. Dat doe je met voldoende geld op de bank, maar zonder middelen is het een lastig verhaal. Op sociaal gebied zijn er zoveel uitzonderingen dat controle bijna onmogelijk is.

Ook al zou dat allemaal wel gaan werken dan nog is het grootste probleem niet opgelost; katoen is niet circulair, dat is het nu niet en dat zal het voorlopig ook niet kunnen worden. Voorlopig omdat veel mensen bezig zijn met onderzoek en ontwikkeling, we hebben het echter over een zwakke vezel, die ook debet is aan een groot deel van het microfiber probleem, eenmaal geverfd is het niet meer afbreekbaar in de natuur. En katoen wordt geverfd omdat zijn originele kleur greige is, ziet heel natuurlijk maar ook kleurloos uit. Inmiddels is (katoen) microfiber overal in de wereld te vinden, zelfs in onze longen.

Er is weerstand tegen “man made fibers”, vooral omdat ze niet natuurlijk zijn. Katoen is het natuurlijk alternatief, wel met bovengenoemde vraagtekens, maar polyester (man made) is een duurzaam alternatief omdat het volledig circulair is. Van een T-shirt kun je weer een nieuw T-shirt maken en je kunt functionaliteiten toevoegen, dat gebeurde ooit met chemicaliën maar het kan ook met koffiedrap, een afvalproduct wat wordt gecarboniseerd en in het garen gebracht. Daarmee wordt het materiaal ademend, neemt vocht op en voert dat ook af, reduceert geur tot 95% en geeft UV-bescherming (UPF 50). Als je de dope dye techniek toepast bespaar je ook 60-90% water en 60% aan Co2 uitstoot, chemicaliën en energie.

Er zijn dus wel duurzame oplossingen, wellicht met een andere achtergrond, maar wel buitengewoon effectief. De mindset moet helemaal om en dat kost tijd, helaas tijd die we niet meer hebben, in 2025 moet 50% van de kleding die we op de markt brengen recyclebaar zijn en de helft daarvan moet zelfs circulair zijn van kleding naar kleding. Dat geld specifiek voor Nederland, want in Europa wordt dat in 2030 verwacht, dat lijkt nog even weg, maar is duivels kort bij. Processen zijn nog niet afgestemd; het inzamelen van kleding is geen probleem, maar het uitselecteren van diverse stoffen is dat wel. Grotendeels zijn het geen mono materialen, maar mixen wol, met katoen, polyester, viscose, elastan de keuze is reuze. Alleen 100% polyester is simpel te recyclen, dat moeten we helaas concluderen, maar de verwerkers willen ook alleen dat materiaal, geen mixen worden toegestaan.

Dat betekent accelereren, anders denken en nieuwe wegen inslaan, helaas gaat katoen ons daarbij niet helpen dat is jammer maar helaas.