Lezing 14 februari 2023 door Roland van Reenen
“Kan water geplant worden”
Na een groot aantal jaren manager van een ecologische supermarkt te zijn geweest, vertrekt hij in 2015 naar Curaçao. In eerste aanleg met het idee om van daaruit “leverancier” te worden voor ecologische producten. Geïnspireerd door twee bevlogen Braziliaanse docenten start hij daar een voedselbos met als doel het doorbreken van de spiraal van droogte. Hij doet dat rondom zijn huis, in het, mede door de passaatwinden, gortdroge Curaçao. We zagen foto’s van het prille begin van aanplanten op zijn 15x15 meter, op een foto van twee jaar later zagen we al een duidelijk beginnend bos en na drie jaar was het bos al redelijk zelfvoorzienend.
Tijdens dit proces werd hij geconfronteerd met kritiek op het feit dat hij steeds veel water bleef gebruiken (dagelijks 4 liter water per m2), terwijl het uitgangspunt was dat er minder water onttrokken zou worden. Het advies van zijn Braziliaanse docenten was eenvoudig: stop met water geven in deze frequentie. Uiteindelijk bleek bewatering pas weer na 20 dagen nodig.
Waarom is het onttrekken van water een probleem: het zoetwaterpeil wordt daardoor te laag, waardoor verzilting optreedt. Uiteindelijk leidt dit tot sterfte van de planten.
Nadat Roland ruim 40 voedselbossen in Curaçao heeft helpen opzetten, wordt hij gevraagd dit ook in Oost-Afrika te gaan doen. Ook daar blijkt deze manier van voedselbossen creëren succesvol.
Kernprincipes zijn dat de grond altijd bedekt moet zijn met organisch materiaal. Dit houdt water vast, en creëert een voedingsbodem voor bacteriën en schimmels, die op die manier weer een voedingsbodem creëren voor nieuwe gewassen. In een extreem droge startpositie worden voor deze eerste voedingsbodem cactussen en agaven geplant. Deze vormen als het ware waterreservoirs die daarna een basis vochtige voedingsbodem genereren voor de volgende gewassen. Vervolgens wordt het gehele voedselbos tegelijkertijd aangeplant, waarbij gebruik wordt gemaakt van een variëteit aan hoogtes en aan zonbehoeftes, waardoor het bos onderin koeler is dan bovenin, waardoor het water “beneden” blijft en niet uit het bos weg verdampt. Het oogsten gaat vervolgens doorlopend, want door het gelijk aanplanten zijn de oogsten van de verschillende groentes en fruit ook volgtijdelijk. Hierdoor ontstaat een soort continu-proces. Tenslotte is hieraan ondersteunend het daarmee samenhangende proces van snoeien en vernieuwen, waardoor zowel de voedingsbodem als de groeikracht van het bos worden verstrekt. Uiteindelijk levert dit binnen een paar jaar een cyclisch en gezond ecosysteem op.
Ontdekt is dat een grotere hoeveelheid voedselbossen effect hebben op het klimaat, door een aantrekkende kracht op regen. Daarnaast bleken “plagen” door de diversiteit en balans van het systeem niet meer voor te komen. Dit in tegenstelling tot de situatie in monoculturen, waarin agrariërs terecht komen in een cyclus van kunstmest, bestrijdingsmiddelen en dergelijke en daarmee ook nog eens in een afhankelijkheid van de leveranciers van deze middelen.