CLAIMCULTUUR: JURIDISCHE ASPECTEN

 

13 juli 2016

Observatie van Johan Hamminga – n.a.v. een bezoek aan Miami – dat een Amerikaanse advocaat kan zich permitteren tussen celebrities te wonen doordat hij royaal verdient aan het redigeren van (aansprakelijkheidswerende) bijsluiters bij medicijnen van de farmaceutische industrie…

Onderscheid civiel- en strafrechtelijke claims: civielrechtelijk - schadevergoeding als eis, strafrechtelijk - vervolging als eis. Claimcultuur is Amerikaans. Hierna vergelijking Verenigde Staten ten opzichte van Nederland.

 

VERENIGDE STATEN:

ONDERSCHEID MAKEN TUSSEN MYTHE EN WERKELIJKHEID.

Amerika heeft de naam dat individuen onzinnige procedures opstarten om er zelf veel rijker van te worden. De mythe gaat over verhalen van katten die in een magnetronoven belanden of in een wasmachine, zonder dat in de handleiding is vermeld dat de apparaten niet geschikt zijn voor katten. Dat is dus onzin.

ALGERIJNSE INBREKER.

Wat ook werkelijkheid is zijn diverse door particulieren aangespannen rechtszaken tegen met name fabrikanten, straks meer daarover.

HET RECHTSSYSTEEM IN DE VERENIGDE STATEN

Amerika kent het zogenaamde pre-trial discovery systeem. Voorafgaand aan een gerechtelijke procedure krijgt elke partij het recht informatie bij de wederpartij en bij derden op te vragen waarvan redelijkerwijs kan worden verwacht dat die informatie bruikbaar bewijs oplevert. Partijen zijn verplicht die informatie te verstrekken, zelfs als die informatie de eigen zaak verzwakt.

In Nederland ligt dat anders: wij kennen hier geen verplichting om belastend bewijsmateriaal aan de wederpartij af te staan voorafgaand aan een gerechtelijke procedure. De partij die vindt dat de wederpartij aansprakelijk is zal dat moeten bewijzen als die aansprakelijkheid wordt betwist.

Het verschil in systeem leidt ertoe dat in Nederland niet beide partijen kennis hebben van alle relevante feiten die door beide partijen zijn verzameld. Dat maakt procederen moeilijker.

In beide systemen is het overigens mogelijk om voorlopige getuigenverhoren te houden, voorafgaand aan het starten van een civielrechtelijke procedure.

GEBREK GENERAL MOTOR VOERTUIGEN.

In 2011 kwam Brooke om het leven: haar auto was van de weg gegleden en in een beek beland. Onderzoek wees uit dat de volledige stroomvoorziening was uitgevallen kort voor het ongeval. Hierdoor werden de airbags niet geactiveerd.

De advocaat van Brooke verzamelde meer dan 32.000 pagina’s documentatie met betrekking tot diverse rechtszaken en sprak tientallen GM ingenieurs en verzamelde informatie over ontstekingsproblemen.

Conclusie: al in 2005 bleek van ontstekingsproblemen. Bij een te zware sleutelbos in het contact kon de stroom uitvallen.

Twee maanden voor de rechtszaak werd een schikking getroffen. Een paar maanden later werd GM door de Federal Highway Safety Administration gedwongen 100.000 auto’s terug te roepen voor reparatie. Er waren toen al tientallen slachtoffers. Deze actie zou niet zijn ingezet zonder het speurwerk van de advocaat.

HET FORD PINTO-MEMORANDUM.

In de Verenigde Staten bleek tijdens een pre-procedureel onderzoek bleek van een Ford Pinto-memorandum. Af en toe kwam een brandstofprobleem voor in de Fords, met verbranding van de auto met inzittende tot gevolg.

Ford had in een kosten- batenanalyse becijferd dat het 137.000.000 dollar zou kosten om haar auto’s veiliger te maken maar dat het betalen van nabestaanden van verbrande slachtoffers slechts 49,5 miljoen dollar kostte. Conclusie: niets doen!

De kosten van schadevergoeding á 180 verbrande slachtoffers en 2100 verbrande auto’s viel dus veel lager uit dan de kosten van het veiliger maken van de auto’s.

RECHTMATIG BELANG.

In Nederland moet iemand een rechtmatig belang hebben bij de verstrekking door de wederpartij van informatie en moet de gevraagde informatie concreet omschreven zijn. De wederpartij kan dat verzoek afwijzen indien er sprake is van ‘gewichtige reden’ of indien de informatie ook verkregen kan worden zonder verstrekking van de gevraagde documenten. Deze gang van zaken is veel omslachtiger dan in de Verenigde Staten. Daar ontbreekt het rechtmatig belangcriterium of het criterium dat documenten specifiek genoemd moeten zijn.

In Nederland speelt de lobbyfactor een grote rol. VNO/NCW verzetten zich tegen versoepeling van de wetgeving omdat dit ‘een zeer negatief effect op het Nederlands vestigingsklimaat kon hebben’. De voorwaarden dat er een rechtmatig belang moet zijn is in het laatste wetsvoorstel gehandhaafd. Ook heerst er angst in Nederland dat er talloze procedures worden opgestart, met alle kosten van dien.

EEN BIJZONDERE AMERIKAANSE CASUS.

Een 79 jarige vrouw had bij McDonalds koffie besteld en had de koffiebeker tussen haar benen geklemd. Ze opent het deksel en de koffie schiet over haar benen. Met ernstige, derdegraads, brandwonden wordt ze naar het ziekenhuis gebracht. (foto)

Familie slachtoffer: het serveren van koffie die zulke extreme brandwonden kan veroorzaken is de verantwoordelijkheid van McDonalds; schadevergoeding reëel. McDonalds betaalde 800 dollar!

Daarop werd een civiele procedure gestart. De koffie bleek uit onderzoek tussen de 82 en 88 graden Celsius te zijn.

De gemiddelde koffietemperatuur is echter slechts 70 graden. Met 82 tot 88 graden treden derdegraads brandwonden op binnen 3 seconden.

Bij koffie van 70 graden duurt dat 20 seconden. In de tussentijd zijn nog maatregelen te nemen.

Verweer McDonalds: aantal slachtoffers ‘statistisch insignificant’, gelet op de miljoenen koffiekoppen die McDonalds verkoopt. Jury gepikeerd: schadevergoeding van 160.000 dollar voor emotionele schade, medische kosten vastgesteld. Daarnaast: een privaatrechtelijke boete. Die kennen wij in Nederland niet, tenzij een boete tussen partijen vooraf is overeengekomen. Omdat McDonalds weigerde beleid aan te passen: 2,7 miljoen dollar boete ten behoeve van slachtoffer. Dit bedrag werd in hoger beroep teruggebracht naar 400.000 dollar.

De opgelegde boete zal er toe leiden dat McDonalds haar beleid en dus de temperatuur van de koffie aanpast, een drukmiddel om bedrijven verandering op te leggen. Overigens: slechts in 3,6% van alle aansprakelijkheidszaken is een privaatrechtelijke boete opgelegd in de VS. Gemiddeld 55 dollar per zaak.

INGRAM VS. VAUGHN.

Meisje van 8 wordt tijdens buitenspelen gegrepen door pitbulls van buurman en loopt ernstige verwondingen aan armen en benen op. Arm gedeeltelijk geamputeerd, blijvende littekens en posttraumatische stressstoornis, nachtmerries etc.

Civielrechtelijke schadevergoeding toegewezen door jury waaronder begrepen compensatie medische kosten en nog te verwachten kosten; inkomensverlies etc. Daarnaast 36 miljoen dollar als boete toegewezen. NB: tijdens de zitting werd de 911 telefoontape voor jury afgespeeld: 9 minuten lang gegil te horen.

Boetebedrag van 36 miljoen werd uiteindelijk gematigd tot $ 250.000.

 

VOORBEELDEN IN NEDERLAND:

FLUORIDE IN AMSTERDAMS LEIDINGWATER.

Begin 70’er jaren besluit om fluoride aan drinkwater toe te voegen. Circa 1.200 claims/aansprakelijkstellingen van gemeenten door ‘zieke burgers’. Door technische fout echter nog geen fluoride toegevoegd! Begin van claimcultuur in Nederland.

PROCEDURE TEGEN BRITISH AMERICAN TOBACCO.

Slachtoffer/roker rookt al sinds 1957. Hij stelt in een procedure niet te weten dat roken ongezond is. Rechtbank oordeelt in 2008 dat sinds 1963 algeheel bekend is dat roken slecht is voor de gezondheid. Risico van roken ligt bij de roker.

Nog wel latere acties op basis van uitblijven van informatie over de stoffen die de verslaving in tabak veroorzaken. Ook recentelijk een strafrechtelijke aangifte gedaan. Inzet: vervolgen van de tabaksfabrikant op basis van een misdrijf.

DE ZAAK VAATSTRA:

De vader van de vermoorde Marianne Vaatstra ontvangt in 2015 € 40.000 aan shockschade (eis was € 100.000,-) de vader was als eerste gedurende 20 minuten aanwezig op de plaats delict, dus bij zijn vermoorde dochter.

In Nederland heeft in beginsel uitsluitend het slachtoffer recht op smartengeld. Shockschade wordt alleen aan nabestaanden uitgekeerd als gevolg van hevige emotionele shock van misdrijf/ongeval of confrontatie met gevolgen daarvan, waardoor geestelijk letsel is ontstaan.

BELEGGERS WORLD ONLINE

Via de VEB hebben de beleggers de gezamenlijk inleg in World Online teruggekregen van World Online, ABN Amro Bank en Goldman Sachs, na mislukte beursintroductie van World Online in 2000. De Hoge Raad oordeelde in 2009 dat het prospectus misleidend was. Totaal betaalde WOL € 110.000,-- aan de VEB-leden (claim was ruim € 1.000.000.000.)

 

VOORDELEN AMERIKAANS SYSTEEM.

·	Financiële laagdrempeligheid; eenvoudiger bewijs verzamelen, grotere dreiging van aansprakelijkheid leidt tot productaanpassingen door fabrikanten. Privaatrechtelijke boetes en hoge schadeclaims zetten aan tot veranderingen.

·	De waarheidsbevinding wordt bevorderd; instrument van positieve, sociale verandering.

·	Vaak gedaagde bedrijven innoveren statistisch gezien meer. Bijvoorbeeld: autofabrikant met electronic stability control system bij SUV’s.

·	Talloze slechte producten uit de markt gewerkt door claims (ontploffende 7-up flessen, toxische tampons; ontvlambare pyjama’s, lekkende borstimplantaten, hersenbloeding veroorzakende dieetpillen etc.)

·	Recent nog de sjoemelsoftware bij Volkswagen.

·	Gevolg: fabrikanten zullen nu wel oppassen met dit soort misleidende praktijken.

 

NADELEN AMERIKAANS SYSTEEM.

·	Als er makkelijk wordt geclaimd: defensief handelen. Denk aan dienstverleners (voorbeeld Pharma Bio/accountant bewindvoerder). Adviezen worden dusdanig veilig dat ze onduidelijk worden. Iedere durf in advisering valt weg.

·	Accident chasers: advocaten die op privaatrechtelijke boetes uit zijn voor eigen gewin; het overhalen van slachtoffers om te procederen.

·	Bedrijven gebruiken zoveel disclaimers en informatiepakketten, dat er geen doorzichtigheid meer bestaat”.

 

CONCLUSIE.

Een claimcultuur lijkt minder ernstig dan veelal wordt gedacht, mits excessen uitblijven. Vaak worden de extreme zaken belicht en niet het gros van de wel billijke claimprocedures.

CLAIMS VAN BELANGHEBBENDEN VIA STICHTING.

Een vrij nieuw fenomeen vormt de stichting die ten behoeve van belanghebbenden procedeert. Dat scheelt veel gedoe: eendracht maakt macht en spreidt de kosten. Ook hier nogal eens excessen: oncontroleerbare kosten van de advocaten!

Voordeel: het procesrisico is draaglijk. Voorbeelden: claims van effectenbezitters en vastgoedparticipanten.

NO CURE – NO PAY.

Dit verbod geldt nog steeds, behalve in letselschadezaken. Wildgroei in procedures moet voorkomen worden. Het is de vraag of dit argument wel opgaat. Wat heeft een rechtzoekende te verliezen?

Nadeel van claimprocedures: oplossingen in der minne raken op de achtergrond.

HOE TE WEREN TEGEN MOGELIJKE CLAIMS?

Risicomanagement. Bedrijven moeten hun risico’s in kaart brengen en maatregelen nemen. Denk aan claims van aandeelhouders.

INDIVIDUALISATIE BIJ BURGERS.

Burger wordt mondiger: bij een niet gewenste politieke uitspraak: strafrechtelijk aangifte! Te pas maar meestal te onpas.

Burger wenst ook zelf geen risico te lopen. Er moet altijd een schuldige worden aangewezen die financieel moet bloeden.

De tegenovergestelde situatie: veroorzaker smart biedt vrijwillig schadevergoeding aan. Voelt zich daardoor beter (ongeval motorrijder, geld lost het letsel niet op, maar verzacht wel de pijn).

Eddy Heuzeveldt